سوشياليزم عه مه لى يه چونکە ئینسانیە!

گفتوگۆی هەفتەنامەی ئینتەرناسیۆناڵ لەگەڵ حەمید تەقوایی سەبارەت بە ئیمکان بونی سۆشیالیزم

هەفتەنامە:ئاڵوگۆڕە سیاسیەکانی داهاتولە ئێران،هەڵبژاردن لەنیوان بەدیلە ڕاست وچەپەکاندا لە کۆمەڵگەداو هەڵبژاردنی جۆری دەسەڵاتی داهاتوبەناچاری هەرچی زیاتر سەرنجی خەڵکی ڕاکێشاوە بەرەو ناوەند.لەبەرەی چەپدا حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران تەبلیغات بۆ ئەڵتەرناتیڤی سۆسیالیستی  دەکات وهەوڵی دامەزراندنی ئەدات،لە ڕوانگەی ئێوەوە خەڵک بۆچی ئەبێت جمهوری سۆسیالیستی هەڵببژێرن؟

حەمید تەقوایی:هەرکەسێک ئازادی وخۆشگوزەرانی ویەکسانی دەوێت،دەبێت کۆماری سۆسیالیستی هەڵبژێرێت ئەڵتەرناتیڤەکانی تر چارەسەری کێشەی خەڵک ناکەن،تەنها شێوەی کێشەکان دەگۆڕن"ئەڵتەرناتیڤێک"کە بنچینەکانی کۆمەڵگەی چینایەتی بپارێزێت،

سه رمایه و چه وسانه وه به پیروز بژميريت، سازش له گه ل مه زهەب و ناسيوناليزم و و فه رهه نگ و

ره وشتى دواکەوتوانە ى وەك میلی_ئیسلامی دا بكات، چارەی كیشه ی سه رکوت و هه ژاری و نایه کسانی نەکردوە کەئەمڕۆ له كؤمه لگەی  ئیراندا هاوار ده كات، به لكو ته نها روپوشه ئيسلامى يه كه ی گؤريوه . ئەبێت کۆماری ئیسلامی یه کسه ر له گه ل هه موو ئەو رژیمی به رهه مهێنانە کۆمەڵیەتیەی کە پارێزەریەتی ڕیشەکێش بکرێت خودی بوونی ئه م رژيمه نيشانەى بن به ست و ئيفلاسي سياسي و كؤمه لايه تى و فه رهه نگی رژیمیکه که بۆ پاراستنى خۆى پیویستی به رژیمیکی ئاوايه. ئيمه ده ليين  كومارى ئيسلامي، بي حورمەت ترين و

 كؤنه په رست ترين جۆرى حكومه تى سه رمايەداريه و دەبێت ئەویش کۆتایی بێت،ئەوە حوکمی خەڵكيكه كه نايانەويت جاریکی تر لەچاڵيكەوە بكه و نه وه چالیكی تره وه . حوکمی ژنانیکه که نايانه ويت هيچ جوره نایه کسانی هه لاواردن و سوكايه تى يه ك ته حه مول بكه ن.حوكمی کریکارانیکه که نايانه ويت به رهه مى کارەکانیان به تالأن بروات و خۆيان وخيزانه كانيان لەگەل هه ژاریی بێئەوپەڕدا ده ست و په نجه نه رم بكه ن. مافی هه موو ئه و که سانه يه كه کومه لگایه كيان ده ويت، سكولار و پشکه وتوو و ئينسانی و ئازاد بيت له هه ر جؤره هەلأواردن و وچەوسانه وه و نایەکسانييەك . بنچينەى سياسی و ئابوری ئه م كؤمه لگایەلە به رنامەی حیزبی ئيمه دا ، به رنامه يه ك كه هه ر له سه ره تاوه راگه ياندن و پراكتيزه كردنى كومارى سوسياليستى تييدا جيكه وته بووه، به روشنی روونكراوه ته وه . كؤماري سوسياليستى له رووى سياسيه وه به شورا کانی خه لك، واته پشت به ستووه به بەشداری کار و ئیرادەی راسته وخۆ و به رده وامى خه لك له به ريوه بردنی کاروباری كؤمه لگادا، بۆ پارێزگاری لە حورمەتی ئینسانی و دابین کردنی خۆشگوزەرانی وئازادی ئینسان.وە بەتەنها سۆسیالیزم بەڕاستی وبەکردەوە ئاڵوگۆڕێکی وەها گەورە لە کۆمەڵگەی ئێراندا دێنێتە کایەوە چونکە بەربەستی بنەڕەتی لەبەردەم ئەم ئاڵوگۆڕەدا،واتە سەرمایە، لەمەیدان ئەکاتەدەرەوە.

 هه فتانه : به لام له که مپی به رامبه ردا ده ڵين  سوسياليزم ئاستەمە و يه كيك له به لگه كانيشيان شکستهێنانی ئەزمونی يه كيتى سؤڤيه ته که دوای ٧٠ سال ئه و بلۆكه بەهێزە هەرەسی هێنا. وہ ڵامي ئيوه چی په؟

حه ميد ته قوایی : به شی زوری ئەوکەسانەی كه ئه لين ، سوسياليزم عه مه لى نیە، خۆيان به شێکن لەو هێزانەی  که ناهيلن سوسياليزم عه مه لى بيته وه.ته واوی دامه زراوه حکومیەکان نزیک بە زۆربەی ولاتان , له ئه مریکاوه تا ئه وروپا وە هەتا ولاتانی جیهانی سێهەم، به ته واوی توانای. سه رکوت وپوليس و دهزگای گه ورەی ته بليغاتييانه وه له به رامبەر سوشياليزمدا له مپه ریان گرتووه و هه تا ئيستاش هه ر به رده وام تەبليغ

دەکەن که گوايه سوشياليزم عه مه لى نيه؛ ئه گه ر به راستى سوشياليزم عه مەلى نيه ده بيت  "  بپرسریت ئەی ئه م به رەنگاربوونه وه و سه رکوته به رده وامەی چه ندين دەيەي سوشياليسته كان و كؤمؤنيسته كان هؤی چی یه؟ وه ئه م دامه زراوه ترسناکه پوليسى يه كه له تەواوی وڵاتاندا هێزەکانی بڵاوکردوەتەوە كه پێش هەموو شتێک كؤمؤنيسته كانی کردوەتە ئامانج ئەیەوێت چی بکات ؟ ئه گه ر سوشياليزم عه مه لى نيه ئەی له چی ده ترسن ؟ راستیه کەی ئه وەيه که ناهێڵن عه مه لى بيته وه . ده وڵە ته كان و ئه حزاب و هيزه راست و كؤنه په رسته كان ده يان ساله خه ريكن شەر له دژی سوشياليزم ده که ن ، شه ریکی بە تەواوی مانا ته بليغي و فه رهه نگی و پوليسى و سه ربازی . سەرئەنجام ئه زمونى سۆڤيەتیش بەشێک بوو لەو جەنگە، پاش سەركەوتنى شؤرشى ئؤكتوبەر بورژوازی روسي هەروا به ئاسانى نەكه وتەلاوه. جاریکی تر هاتەوه مەيدان،وە ئه مجاره به ناوى شۆرشه وه شوين هه مان ئامانجى  بۆرژوازی پیشە سازی ڕوسی کەوت. وە سۆشیالیزم گۆڕدرا بۆ سه رمايه دارى دەوڵە تى،وه  ئامانجی ئازادی و يه كساني شويينى خۆىدا بەدامەزراندنی روسیایه كی پیشەسازی به توانا و قابيلى كيشمه كيش له گه ل سه رمایەدارى روژئاوادا. سوشياليزم له روسيادا شكستی نه خواردوه، به لكو له بنه ره ته وه نه يان هێشت جیگیر ببيت. ئه وهى هەره سي هينا سه رمایه داری ده وله تى بوو له ژیر ناوی سوشياليزمدا. ئه زمونی سۆفيەت ، ئه گه ر به راستی و به دوور لەهات و هاواری رؤژئاوا شیبكريته وه ، ته نها شکستهێنانی سەرمايەداریەکی ده ولەتی نيشان ئەدات له رووبه روبونه وه له گه ل سه رمایه داری بازاری ئازادی بلوکی روژئاوادا، وەئەوە هيج په يوه نديه کی به سوشياليزمه وه نيه. هەموو باسى عەمەلى بوونه وەى سوشياليزم، لە گە ل وە يا به بى گه رانه وه بۆئەزمونی سۆڤيت، له بنچينه دا پرسياریکی سیاسی یه. له رووی ئابوری و كؤمه لايه تى يه وه سوشياليزم عه مه لى ترين رژيمي سه رده مى ئيمه يه، ئه وه نده به سەكه پوليس و ده زگای سه رکوت بخه یته که ناره وه تا ئه و راستى يه بۆ هه موان روشن ببيته وه.

  هه فتانه : خالیکی ترکه بۆعەمەلى نەبوونەوەی سوشياليزم ديته پيشه وه ئه ويه که سانسورو

به هيزه هەرەسی هينا . فەرد گه رايي لەويدا جيگه ی نييه و، وه دەشلين بەبي سانسور

کؤمەلگە ناچيته پيشه وه ، ئێوە لەم باره یه وه چی ده لێن ؟

حه ميد تقوایی : ئه گه ر کومه لگایەکی چینایه تى كه ئه مرو ئينسانه كان ژیانی تیدا به سه ر ده بەن بکه ینه پیوانه ، واته كؤمه لگایه ك كه تييدا ساسنور بنەماکەيەتى وه هەر تاكيك ده بيت به ته نها بووکى خؤى

له ده رياوه بينيتەدەر، ئه وا له م جه نگه ڵى سه رمایه داری ئازاده دا که یاسای  بكوژه یا کوژراوی، بشكينه يا شكاوى، تيدا فه رمان رووایه ، سروشتی یه که به بی سانسور هيچ كاريك نه چيته پیش. له و كؤمه لگايانه دا ناتوانی بچيته سه ره وه به بی ئه وەى پارو بكه يته دەمی که سانی ترەوه . به لأم ژيانى ئينسانيەت شتيكه زؤر له وه به رزترو فراوانتره . ئه وه رژیمی  سه رمایه داری یه که ئينسانيه تى خستوته ئەم نشيوه وه. ئه گه ر کومه لگایه ك دامه زريت که تێیدا چينه كان جيگايه كيان نه بيت وه قازانج و قازانج په رستي هيزي جولينه رى نه بيت، كؤمه لگایه كی وا بؤ به ره و پيش بردنى و به رزبونه وه و گه شه سه ندنی پیویستی به سانسور نيه، به لكو خؤشگوزه رانی گشتی ، ئامانج و هيزى به رهه م هينه رى ده بيت . هه تا له هه مان كؤمه لگای ئه مرؤشدا ئه گه ر كه ميك له په يوه ندييه كانى به رهه م هينان له نيوان ئينسانه كاندا نيوان( فاسله ) بگری , ئه بينی كه جۆرى دۆستايه تى و هاوكاری، هۆى وه هه لسورانه كانه نەك سانسور . ووك نمونەى په يوه ندي خيزاني ، په يوەندي نيوان ئه ندامانى خيزانيك له سه ر بنه مای هاوكاری و جوری دوستایه تی و دابين كردنى خؤشگوزه رانى كؤمه لايه تى يه، نه ك خؤپه رستى و سانسور. نمونه یه کی تر: ئه و كاتانه ی که ئه ندامانی كؤمه لگه يه ك ، ناوچه يه ك يان شاريك لەگەڵ ڕوداوێکی سروستی وەک لافاو و ئاگركه وتنه وه ڕووبه ڕوو دەبنه وه لەم ڕوداوانه شدا ئه وه ی که هه موان ده خاته جوڵە و هه ڵسوڕان ، سانسور و به رژه وه ندى تايبه ت نيه به لكو دابين كردنى خؤشگوزه رانى و ئاسایشى گشتى هه موانه . بؤچی نابيت په يوه ندييه كانى به رهه م هێنانیش هەمان بنەمای دابین کردنی خؤشگوزه رانی کومه لگا ريكبخریت ؟ چؤن ده بيت هه مان ئه و که سانه ، له شوينى كار، له كارگەو ئيداره و موغازه یه خه ی یه ك بدين و بكه ونە گيانی یه کتری ؟ وەڵامەكەی روشنه : قازانجی

سه رمايه وەها پیوست ده كات . هيچ شتيكى سروشتی وئينسانی و غه ريزي له سانسوردابوونی نيه.  

هه فتانه : به لگه یه کی تر که دژی مومکین بوونى سوشياليزم ته رح ده كريت وه به تایبەتت له

 به رامبه ر به رنامەی حیزبی کومونیستی کریکاری هه نديك ڕەنگی ئيرانييش له به لگه كان ده ده ن ، ئه وەيه كه ده لين ئه م قسانه باشن به لام خه يالى ونا عه مه لين، وه له رووی ئابوریشه وه ئیران دواکه وتووه وه پاره و ساماني كافي بؤ و دامه زراندنى ئه و ئاسته له خؤشگوزەراني ئامادەنيه، يان ئه وه ی که خه لکی ئیران به و ئاسته له فه رهه نگ و گه شەي سياسي و كومه لايه تى نه گه یشتوه، بؤچونى ئيوه له و باره یه وه چی یه؟

حه ميد ته قوایي: له وەی که ئه لين "پاره و سامانی كافي بؤ دابین کردنی خؤشگوزه رانی خه لك وجودی نيه " ووشەي كليليى، خؤشگوزه رانى خه لكه . پاره و پوولى كافى هه يه به لام بؤخؤشگوزه رانى خه لك نييه ."سه رفی ناکەن به وه ی که خه رجی خؤشگوزه رانى گشتيى بكه ن.هه تا له هه مان ئيرانى ئه مرودا ، هه ر له وئابورییه به ئيفلاس گه یشتوەى كؤمارى ئيسلامی ، ئه مه نده سامان هه يه که بتوانيت له سبه ينيى رووخانی رژیمدا، خؤشگوزه رانى گشتيى

به ئاستیکی بی هاوتا له ميژوی هاوچه رخی ئیران. گه شه پيبدەي . ته نها ئه و ژماره ئه ستيرەييانەى ( ارقام نجومی ) که سه رفي له شکرو سوپا و كؤميته و زیندان و دار و ده سته كانی رژیم وەیان ده كريت ، وەيان له سه روه ت و سامانی زؤريك له ئاخونده کان که بانقه كانى ئه ورپای سه ره وژیر كردووه له به ر چاو بگریت، به خه واندنی ئه م ده زگا بی ده رگاو په یكه ره مفته خوره، سامانیکی مه زنى وا ئازاد ده كريت كه ئه گه ر له پيناو خؤشگوزه رانى گشتيى به كاری بينيت، ئاستی ژیانی خه لك به په له و به شيوهیەکی به رچاو گه شه ده كات. وه ئه مه تازه سه ره تای کاره . له كؤمه لگای سوشياليستى دا به رهه م هينانى سه روه ت و سامان له بنچينه وه ده گوڕدريت، وه به ئامانجى دابينكردنى خؤشگوزه رانى گشتيى كؤمه لگەپێکدێت. ئه لين "ئابوری ئیران دواکه وتووه ". من ده پرسم بؤ به رهه م هينانى سەرەوەت پیویستت به چ کار کردیکه ؟ ئەم پرسياره سه ربه خۆ له وەی چ ئایدولوژیایه كت هه بيت ، له هه ر په يوه ندييه كى به رهه م هينان دا وه ڵامی ڕوشن و ساده هەیه : هيزی کار ، ئامرازی به رهه مهينان و كه ره ستەی سه ره تایی ، ئه وانه سى به شى پيويستن بؤ به رهه م هینانی سامان له هه ر کومه لگایه كدا .هينانيش له سه ر هه مان بنه مای دابین کردنی ئيستا ئابوری ئیران دواکەوتوە مانای چیە؟هێزی کاری کەممان هەیە؟سەرچاوەو کەرەستەی سەرەتایمان نیە؟ئامرازی بەرهەمهێنان،کارگەوتەکنەلۆژیای بەرهەمهێنان نیە،وەیان ناتوانین هەمان بێت وبیانخەینەکار؟کارگەو تەکنەلۆژیای بەرهەمهێنانیش دەکرێت دروستی بکەین وە یان هاوردەی بکەیت وبەدەستی بینیت.لەڕوی سەرچاوەو کەرەستەی سەرەتایشەوە کە هەتائێستاش بەشی زۆری ئەو سەرچاوانەی کەهەن،وەک وزەی هەتاو،وەکو هێزی بەرهەمهێنان لە ڕوی کارو بازوی ئامادەبەکاریشەوە چ لە ئاستی کۆمەڵگەو چ لە ئاستی جیهاندا لەگەڵ گەشە سەندنیێکی وەهای کۆمەڵایەتیدا بەرەو ڕوین کەبەبۆمبی دانیشتوان ناوی دەبەن.لە ڕاستیدا ئەوەی دواکەوتوەو کارا نییە پەیوەندیەکانی سەرمایەداری یە.

بنەمای ئەم بەرهەمهێنانە لەبەر قازانجە کە ڕێگا نادات هێزی کاری مەزنی ئینسانی وئامرازی پێشکەوتوی  بەرهەمهێنانی ئێستا لە خزمەت خۆشگوزەرانی کۆمەڵگەدا بەکار بهێنرێت.ئەم نیزامە لەسەر بنەمای قازانج پێکهاتوەکەهێزی کاری بەرهەمهێنانی سامان"بەبۆمبی دانیشتوان"ناودەبات،وە ملیۆنان ئینسان لەوێدا بێکارو بێ زەمانەت ولە ئەوپەڕی هەژاریدا بەرەڵا دەکات.سۆسیالیزم عەمەلیە چونکە ئینسانییە،وەلەبەر ئەوەی ڕزگاری ئینسانیە وەهەر لەبەر ئەوەشە کە تەنها ڕێگای ڕزگاری ئینسانەلە وەحشیگەری سەرمایەداری.بەهانەیدواکەوتویی کلتوری وکۆمەڵایەتیش بەهەمان ئەندازە پوچ وبێ بنەمایە.ئایا ئەم بەنو دواکەوتویی کۆمەڵایەتی و کلتوریەبۆتەبۆتە هۆی ئەوەی کە خەڵکی ئێران سەیارەو سەتەلایت وکۆمپیتەرو ئینتەرنیتیان نەوێت،وەیان ناتوانن کەڵکیان لێوەرگرن؟ئینسانی ئەمڕۆ لە لادێیەکی گەورەی جیهانیدا دەژی.ئاخرین دەستکەوتە زانستی وفەرهەنگی وتەکنەلۆجیەکانی هەر کۆمەڵگەیەک زۆر بەزویی بەدەست دێت وگشتی دەبێتەوە.ئەم ئارەزوە بۆپێشکەوتن وپیشکەتنخوازی.بەشێوەیەک لەکۆمەڵگەکانی ئەمڕۆدا بەهێزە،بەتایبەت کۆمەڵگەی ئێران کە دوو دەیەیە لەژێر گوشاری کۆنەپەرستی کۆماری ئیسلامیدا خۆی پێچاوەتەوە،کە هەتا ڕژێمی سەدەکانی ناوەڕاستی کۆماری ئیسلامیش ناتوانێت بەری پێبگرێت.کۆمەڵگەیەک کە بەو شێوەیە بەرەوپیری دواین دەستکەوتە زانستی وکلتوری وتەکنەلۆژیەکانی ئینساندا بڕوات،سۆشیالیزمیش لەباوەش دەگرێت.ئەوەی کۆمەڵگە بۆدواوە دەگەڕێنێتەوە خۆرهەڵاتێتی وئەو فەرهەنگ وسونەت وئەخلاقیاتە میللی و ئاینییە دواکەوتوانەیە کە ئەیانەوێت بەناوی"کلتوری خۆمانەوە"خەڵک لەقاڵب بدەن.

ئەم چاوپێکەوتنە یەکەمجار لە هەفتانەی ئینتەر ناسیۆناڵی ژمارە ٦٧دا بڵاو کاروەتەوە لە ١٧\٢\٢٠٠١

وە بەزمانی کوردی لەبەرەو سۆسیالیزمی ژمارە ٧ی ساڵی ٢٠٠٥دا بڵاکراوەتەوە.

وەرگێرانی کاوە عومەر

١٨\٤\٠٢٠٢٠